Van 31 oktober tot 1 november 2013 werd in Juchitán, in de Mexicaanse deelstaat Oaxaca een internationale conferentie gehouden over Inheemse Talen en Tweetalig Onderwijs. Ellen-Rose Kambel van de Rutu Foundation was erbij en doet verslag van deze bijzondere ontmoeting tussen academici en inheemse leerkrachten.
Netwerk voor het revitaliseren van inheemse talen en tweetalig onderwijs
De conferentie in Juchitán was de eerste grote activiteit van een netwerk dat in 2012 mede op initiatief van de Rutu Foundation is opgericht. Het netwerk bestaat uit academici, NGO’s en overheden die zich bezig houden met revitalisering van de inheemse talen in de Amerika’s. De spil van het netwerk is Pedro Cardona van de Autonome Universiteit van Querétaro (Mexico). Dezelfde Pedro die ook verantwoordelijk is voor het ontwikkelen van de e-tool voor ons tweetalig rekenboek.
lees hier over Natuurlijk! Rekenen
Inheemse talen in Mexico
Mexico heeft 116 miljoen inwoners. Er worden honderden inheemse talen gesproken, maar slechts een klein deel daarvan wordt nog door jong en oud dagelijks gebruikt. In 1991 werd Mexico lid van het ILO verdrag no. 169 inzake de rechten van inheemse volken en vanaf die periode zijn er een aantal constitutionele wijzigingen geweest, waaronder het recht van inheemse volken op behoud van hun eigen talen.
- Een Wet op de Linguïstische Rechten van de Inheemse Volken
- Officiële erkenning van 68 inheemse talen die gelijk gesteld werden aan het Spaans.
- Oprichting van een Nationaal Instituut voor Inheemse talen. Hier worden onder andere alle inheemse talen in kaart gebracht, vertalers getraind en onderwijsmaterialen geproduceerd. (lees hier meer over INALI)
De conferentie
De sprekers, een interessante mix van inheemse leerkrachten, academici en overheidsvertegenwoordigers, waren afkomstig uit heel Mexico, maar ook uit Peru, Guatemala en Brazilië. Waar wij niet op hadden gerekend was de enthousiaste participatie van meer dan 150 taalstudenten uit de regio. Voor deze jongeren die grotendeels zelf van inheemse afkomst zijn en vreemde talen studeren (Engels, Frans, Italiaans) bleek de conferentie een uitgelezen kans om meer te weten te komen over hun eigen en andere inheemse talen. De opkomst was groter dan verwacht en bij sommige lezingen was de zaal zelfs te klein.
Tweetalig lesmateriaal
Uit de presentaties bleek dat er grote behoefte bestaat aan tweetalig lesmateriaal in de inheemse talen. Dit geldt voor gemeenschappen waar de taal nog vloeiend wordt gesproken. Hier hebben de kinderen grote moeite met de reguliere lessen in het Spaans. Maar ook waar de taal nauwelijks meer wordt gebruikt, is materiaal in de eigen taal essentieel om de taal en de kennis van de voorouders te behouden.
Een bottom up approach, samen met de leerkrachten en in veel gevallen ook met de ouders en grootouders die over de kennis van de taal en de cultuur beschikken, is hiervoor nodig. Bijvoorbeeld om een bingo of memory spel te maken (zie foto).
Leerkrachten moeten het zelf willen
Minstens zo belangrijk is de attitude van de leerkracht. Vidal Carbalis Solis, één van de sprekers, zelf inheems en werkzaam bij het Peruaanse Ministerie van Onderwijs op de afdeling Tweetalig onderwijs, zei:
“Het heeft geen zin om de leerkrachten van bovenaf te verplichten onderwijs te geven in hun eigen taal. Ze moeten het zelf willen. Alleen als ze zelf houden van hun taal en hun cultuur, zal het succesvol zijn.”
Discriminatie
Een belangrijke reden waarom leerkrachten huiverig zijn de eigen taal in de klas te gebruiken, is dat zij zelf veel discriminatie hebben ondervonden. In mijn presentatie heb ik verteld over de training intercultureel docentschap die wij in Suriname hebben ontwikkeld, waarbij leerkrachten de kans krijgen om in een veilige omgeving hun ervaringen te delen over uitsluiting en discriminatie. (lees hier en hier hier over deze training).
Betrek de jongeren
Het meest inspirerende voor mij was de conversatie die ik op de laatste dag had met Alberto en Eduardo. Beiden student Engels, sprekers van het Zapoteca, de lokale taal van Juchitán en beiden van plan om leraar Zapoteca worden op een basisschool. “Waarom?” vroeg ik. “Omdat er nauwelijks Zapoteca leerkrachten zijn. Er zijn wel onderwijzers die Zapoteca spreken, maar ze geven geen les in de taal en ze kunnen het zelf niet schrijven. Omdat er aan de universiteit hier geen les wordt gegeven in Zapoteca, studeren we Engels en methodiek, zodat we dat kunnen gebruiken om later Zapoteca te onderwijzen.”
Er is dus een nieuwe generatie inheemse jongeren die staat te trappelen om het stokje over te nemen en de kennis van hun voorouders over te dragen. Het enige wat ze nodig hebben is wat inspiratie en een duwtje in de goede richting. En dat is precies wat deze conferentie deed.
Ellen-Rose Kambel, december 2013